Het ziekenhuis streeft naar kwalitatief betere zorg en minder onnodige zorg. Als gevolg daarvan verwacht men dat er uiteindelijk 10% minder ingrepen plaatsvinden. Hieraan moet samen beslissen een bijdrage leveren, vertelt Mieke Klerkx, programmamanager Innovatie & Strategie bij Bernhoven.

Samen beslissen in de praktijk

In 2015 is Bernhoven gestart met samen beslissen, onder het motto: ‘Er is hier geen vierkante meter waar niet samen met de patiënt beslist wordt’. “We hebben er bewust voor gekozen om niet klein te beginnen. We hebben van begin af aan gezegd: ‘dit is het basisprincipe van onze zorg’”, vertelt Mieke Klerkx. Met dit uitgangspunt in gedachten heeft Bernhoven samen beslissen ziekenhuisbreed geïmplementeerd. In het ziekenhuis wordt continu ingezet op wat Klerkx de driehoek noemt:

• ondersteuning van de patiënt;
• ondersteuning van de professional, en;
• hulpmiddelen die patiënt en professional helpen om samen te beslissen.

Positieve resultaten

Klerkx stelt vast dat samen beslissen de patiënten in het ziekenhuis echt meerwaarde biedt in het keuzetraject; ze geven aan tevreden te zijn over samen beslissen en over hun keuze. Ook draagt samen beslissen ertoe bij dat patiënten verstandige keuzes maken.
Het ziekenhuis in Uden begon met een pilot bij 3 specialismen, waaronder liesbreuken en galblaasaandoeningen. Samen beslissen blijkt bij deze specialismen te leiden tot een afname van circa 20% in het aantal operaties. Tijdens een van de eerste spreekuren, na inzet van de keuzehulp, besluiten bijvoorbeeld 4 van de 6 galblaaspatiënten om te kiezen voor behoedzaam wachten in plaats van opereren, na het bespreken van hun opties. Uit een onderzoek van zorgverzekeraar CZ blijkt bovendien dat patiënten niet uitwijken naar andere ziekenhuizen om alsnog wél geopereerd te worden.

Naar aanleiding van de positieve resultaten bij de pilots is Bernhoven doorgegaan met de implementatie van samen beslissen in de rest van het ziekenhuis. Ook worden er ziekenhuisbreed trainingen aan specialisten gegeven, over alle vakgroepen heen. Ook aan patiënten is een training over samen beslissen gegeven, en de 3 goede vragen-campagne is regiobreed uitgerold. Klerkx: “We wachten nu met smart op de sectorbrede campagne waaraan we deel zullen nemen.” Deze gaat in de loop van 2021 van start.

Instrumenten

Naast de 3 goede vragen zet Bernhoven meer instrumenten in voor samen beslissen. Zo zijn er 25 keuzehulpen in gebruik bij 15 vakgroepen, en dat aantal is groeiende. Per maand worden er 200 keuzehulpen uitgereikt aan patiënten. Daarvan wordt 80% ingevuld. Specialisten stellen bewustwordingsvragen aan de patiënt. De belangrijkste: wat is nou belangrijk voor u? Daardoor maken patiënten een bewustere keuze, aldus Klerkx.

Bernhoven zet PROMs in bij orthopedie bij heupen en knieën. Zowel bij patiënten die wel geopereerd zijn, als bij patiënten die niet geopereerd zijn. Op die manier hoopt men inzicht te krijgen in de gevolgen van specifieke behandelkeuzes. Klerkx: “De PROMs zijn eigenlijk bedoeld voor patiënten die geopereerd zijn, maar hoe zit het met de groep die niet geopereerd wordt? Wat is hun kwaliteit van leven?”

Financiële effecten

Toen Bernhoven besloot de sturing op volume los te laten, leefde er onder zorgprofessionals zorgen over de financiële gevolgen. “Het is goed om het erover te hebben hoe mensen dat ervaren, en om in de gaten te houden of die financiële effecten er daadwerkelijk zijn”, zegt Klerkx. “We hebben gemerkt dat de investering die je doet in het begin van het zorgproces, achteraf voor een groot deel terugkomt. Een extra consult voor samen beslissen leidt ertoe dat patiënten veel minder vaak bellen met problemen en vragen. Bovendien is de therapietrouw groter. Daardoor verdienen we de kosten terug.”

Volgens Klerkx worden zowel zorgverleners als patiënten er gelukkig van om met samen beslissen aan de slag te gaan. “De zorgverlener merkt echt dat er andere gesprekken gevoerd worden met de patiënt, op een ander niveau.” Volgens haar is het wel van belang dat artsen begeleid worden bij het aanleren van de andere werkwijze die samen beslissen van hen vergt. “Mensen moeten niet denken: dat doen we er even bij. Nee, het moet echt een nieuwe manier van werken worden. Training en scholing zijn nodig. Ga er maar aanstaan: je hebt 10 minuten in de spreekkamer. Wat je in die tijd allemaal moet bespreken…”

Ziekenhuisbreed beleidspunt

Eén van de succesfactoren is dat Bernhoven een ziekenhuisbreed beleidspunt heeft gemaakt van samen beslissen. “Het wordt gedragen door medici en directie. We hebben een medisch kartrekker benoemd. We hebben een multidisciplinaire projectgroep, waarin ook huisartsen en patiënten zitten, waar samen beslissen wordt besproken.” Klerkx benadrukt dat training heel belangrijk is. “We investeren heel veel in het begeleiden van medisch specialisten met trainingen, zowel vakinhoud als vaardigheden komen aan bod.” In eerste instantie trainde het ziekenhuis de medisch specialisten. Inmiddels breidt het traject uit naar verpleegkundig specialisten en andere paramedici. Met gerichte regiobrede impulsen worden ook patiënten continu geïnformeerd en gestimuleerd om samen te beslissen.  

Tips voor andere ziekenhuizen

Klerkx adviseert andere ziekenhuizen om naar de eerder genoemde succesfactoren te kijken. “Probeer het ziekenhuisbreed te benaderen, investeer in opleidingen en goede informatie voor de zorgverleners en voor de patiënten. Kies en gebruik ondersteunende hulpmiddelen en begin! Want het voegt echt waarde toe, zowel voor de professional als voor de patiënt.”

Investering levert op

Bernhoven heeft tijd én geld geïnvesteerd in samen beslissen. De implementatiebegeleiding kost 125.000 euro per jaar, al neemt dat bedrag af na het eerste jaar. De professionele ontwikkeling van zorgverleners kost 30.000 euro per jaar. De keuzehulpen kosten 10 euro per patiënt.

Klerkx benadrukt dat een ziekenhuis de business case niet kan maken per aandoening. “Dan ga je het namelijk niet doen.” Het is belangrijk om samen beslissen in het hele ziekenhuis in te voeren, omdat de investering in dat geval meer oplevert.

Vragen?

Heb je vragen over de invoering van samen beslissen in Bernhoven? Mieke Klerkx is te bereiken via e-mail.

Praktijkvoorbeeld insturen

Heb jij een interessant praktijkvoorbeeld in jouw organisatie? Wil je dat praktijkvoorbeeld op dit platform terugzien? Stuur dan je praktijkvoorbeeld in!

Disclaimer
De praktijkvoorbeelden zijn een weergave van de inzet en activiteiten van ziekenhuizen, UMC’s en ZBC’s om invulling te geven aan Samen Beslissen in de praktijk. Er vindt geen (medisch) inhoudelijke beoordeling van de praktijkvoorbeelden plaats. De verantwoordelijkheid voor de juistheid van de medische inhoud ligt bij de indiener van het voorbeeld (of geïnterviewde). Als in een praktijkvoorbeeld wordt afgeweken van de op dat moment geldende richtlijn, wordt ervan uitgegaan dat het door de IGJ gehanteerde principe “comply or explain” is toegepast.