Jaarlijks worden in Nederland ruim 40.000 patiënten met een Cerebro Vasculair Accident (CVA) opgenomen in een ziekenhuis. CVA is een verzamelnaam voor zowel een herseninfarct als een hersenbloeding. Bij een CVA - ook wel beroerte genoemd - krijgt een deel van de hersenen geen of te weinig bloed en daardoor te weinig zuurstof. Als dit langer dan een paar minuten duurt, beginnen hersencellen te sterven. En er treden uitvalsverschijnselen op zoals:

• een scheve mond;
• verwarde spraak, of;
• een verlamde arm.

3 zorggebieden

Het Experiment Uitkomstindicatoren loopt binnen 3 zorgbieden:

1. borstkanker
2. CVA
3. chronisch nierfalen 

Eén van de keuzemomenten waar de ziekenhuizen zich op richten in het zorggebied CVA, is de keuze voor ontslagbestemming. 

Waar naartoe na ontslag?

Tijdens de ziekenhuisopname wordt besloten waar CVA-patiënten naartoe gaan na ontslag uit het ziekenhuis. Dit noemen we de ontslagbestemming. Voorbeelden zijn:

• thuis met therapie in de eerste lijn of poliklinische revalidatie;
• revalidatiecentrum;
• revalidatieafdeling in een verpleeghuis;
• verpleeghuis voor langdurig verblijf.

Wensen van patiënt

Op de verpleegafdeling in het ziekenhuis worden patiënten geïnformeerd over mogelijke ontslagbestemmingen. Wat de beste bestemming is, verschilt per persoon. Het behandelteam geeft voor iedere patiënt aan wat er allemaal wel of niet kan. Daarbij wordt rekening gehouden met de wensen van de patiënt, de ernst van de uitvalsverschijnselen en het te verwachten herstel in het functioneren.

‘Patients like me’

Daarnaast is er een online keuzehulp die de patiënt (en zijn naaste) informeert over de opname in het ziekenhuis, de gevolgen van een CVA en de verschillende ontslagbestemmingen. De keuzehulp maakt gebruik van ‘patients like me’-uitkomstinformatie op basis van Santeon-uitkomsten. De verdeling van verschillende ontslagbestemmingen wordt op deze manier dynamisch weergegeven. Dat gebeurt op basis van verschillende gegevens zoals de leeftijd van de patiënt en de ernst van het CVA. Zo kan een patiënt goed geïnformeerd meebeslissen over de keuze voor een ontslagbestemming.

Instrumenten

Om samen beslissen met de patiënten over de ontslagbestemming vorm te geven, worden de volgende instrumenten gebruikt:

Stap 1: Behoefte-onderzoek

Een behoefte-onderzoek brengt de behoeften en voorkeuren van patiënten en zorgverleners in kaart. Voor patiënten zijn de volgende punten belangrijk:

• Informatie op maat.
• Uitkomstinformatie is betekenisvol.
• Informatie wordt simpel en prikkelarm gegeven.
• Naasten worden betrokken bij het samen beslissen. Bij patiënten met een afasie is dit essentieel.

Stap 2: Co-creatie sessies

Onder begeleiding van ontwikkel- en implementatiepartner Zorgkeuzelab vonden 5 co-creatie sessies plaats:

1. Bepalen multidisciplinaire werkgroep + bepalen scope keuzehulp.
2. Bespreken resultaten behoefte-onderzoek en verfijnen scope.
3. Vaststellen structuur keuzehulp, bepalen medische informatie en relevante uitkomstinformatie.
4. Discussie medische informatie, lay-out en illustraties.
5. Finaliseren medische informatie en ontwerp uitreikvel.

De opbrengt van deze sessies: de inhoud en het ontwerp van zowel de CVA-keuzehulp als het uitreikvel dat de CVA-keuzehulp aanbiedt.

Stap 3: Gebruikersonderzoek

• Met een gebruikersonderzoek werd de tevredenheid van gebruikers van de CVA-keuzehulp gemeten. Eventuele bruikbaarheidsproblemen werden geïdentificeerd en geadresseerd.
• Zorgverleners vulden een vragenlijst in. Een aantal kregen in een interview verdiepende vragen voorgeschoteld.
• 6 patiënten werd gevraagd de CVA-keuzehulp te doorlopen en hardop te vertellen wat ze goed en minder goed vonden.

Zowel zorgverleners als patiënten waren positief over de keuzehulp. Ook gaven ze tips voor verbeteringen. Die zijn verwerkt in de finale versie.

Stap 4: Doorontwikkeling

De CVA-keuzehulp is de eerste keuzehulp in Nederland die toegepast kan worden in de kliniek. De effectiviteit en de implementatie van de CVA-keuzehulp wordt op dit moment geëvalueerd in de SHOUT-Stroke studie.

Succesfactoren

Zowel zorgverleners als patiënten werden intensief betrokken bij het behoefte- en gebruikersonderzoek om een keuzehulp te maken die iets toevoegt in het zorgproces. Ook waren ze betrokken bij de ontwikkeling ervan.

De implementatie van de CVA-keuzehulp in de 7 Santeon-ziekenhuizen werd gedaan door een implementatieteam. Dit team bestond uit een neuroloog als medisch leider, een lokale projectleider, een leidinggevende en vaak ook een verpleegkundige. We creëerden draagvlak voor de implementatie door vroegtijdig alle betrokkenen over de CVA-keuzehulp goed te informeren. Hieruit bleek dat het voor zorgverleners belangrijk was dat de keuzehulp is gemaakt vanuit de behoefte van de patiënt.

Belemmeringen

De opname van een patiënt met een CVA wordt steeds korter, waardoor er ook minder tijd is om de keuzehulp te doorlopen. Door de druk op verpleging en artsen is er weinig tijd om patiënten hierin te begeleiden. Het is daarom noodzakelijk om de naasten erbij te betrekken.

Resultaten

Het Experiment Uitkomstindicatoren laat zien hoe zorguitkomsten – zowel klinische als patiëntgerapporteerde uitkomsten – toegepast kunnen worden bij samen beslissen in het zorgpad. De effectiviteits- en implementatiestudie onderzoekt het gebruik van uitkomstinformatie bij samen beslissen over de ontslagbestemming bij CVA-patiënten. Inmiddels is de CVA-keuzehulp binnen de 7 Santeon ziekenhuizen 1.500 keer uitgereikt. Gemiddeld geeft 82% van de patiënten aan er (heel) tevreden over te zijn.

Tips

Het Experiment Uitkomstindicatoren werkt aan verschillende vormen van keuzeondersteuning op drie zorgbieden: borstkanker, CVA en chronisch nierfalen. Dit gebeurt aan de hand van de patient journey uitkomstgerichte zorg. Dit is de ‘reis’ of ‘route’ die de patiënt doorloopt bij een ziekte of aandoening.
De patient journey toont de contact- en zorgmomenten en hoe en waar keuzeondersteuning, zoals online keuzehulpen en bouwstenen, kunnen worden ingezet. Mogelijke bouwstenen zijn:

• ontwikkelde interventies of blauwdrukken, zoals de ervaringen met en de resultaten van de implementatie en ontwikkelde interventies
• procesbeschrijving hoe een keuzehulp te ontwikkelen

Hiermee kan uitkomstgerichte zorg in de eigen zorginstelling (verder) worden vormgegeven. Lees meer over keuzeondersteuning.

Vragen?

Het Experiment Uitkomstindicatoren maakt onderdeel uit van het programma Uitkomstgerichte Zorg van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), ZonMw begeleidt het programma. De geleerde lessen en inzichten die worden opgedaan binnen het Experiment zijn beschikbaar voor andere zorginstellingen. Ook de CVA-keuzehulp is beschikbaar. Neem hiervoor contact op met Nelly van Uden of Inger Deijle.

Praktijkvoorbeeld insturen

Heb jij een interessant praktijkvoorbeeld in jouw organisatie? Wil je dat praktijkvoorbeeld op dit platform terugzien? Stuur dan je praktijkvoorbeeld in!

Disclaimer
De praktijkvoorbeelden zijn een weergave van de inzet en activiteiten van ziekenhuizen, UMC’s en ZBC’s om invulling te geven aan Samen Beslissen in de praktijk. Er vindt geen (medisch) inhoudelijke beoordeling van de praktijkvoorbeelden plaats. De verantwoordelijkheid voor de juistheid van de medische inhoud ligt bij de indiener van het voorbeeld (of geïnterviewde). Als in een praktijkvoorbeeld wordt afgeweken van de op dat moment geldende richtlijn, wordt ervan uitgegaan dat het door de IGJ gehanteerde principe “comply or explain” is toegepast.