Na 2 projecten rond aandoeningen (knieslijtage en baarmoederverzakking) was eind 2019 de tijd rijp voor ziekenhuisbrede opschaling. Volgens organisatieadviseur Petran Geurts blijken behandelkeuzehulpen een vliegwiel voor deze opschaling te zijn.
Keuzehulp
“In het begin was ik niet zo voor deze ‘beperkte’ aanpak, want gebruik van een keuzehulp alleen is natuurlijk nog geen samen beslissen”, vertelt Geurts. “Maar we merken dat dit instrument samen beslissen tastbaar maakt en aansluit bij onze praktisch ingestelde zorgprofessionals. Een keuzehulp daagt de patiënt uit na te denken over mogelijke behandelingen en helpt arts en patiënt bij het beslisgesprek. Het maakt duidelijk waar de vragen en afwegingen liggen.”
Aanpak
Geurts introduceert de keuzehulpen per vakgroep of zorgproces. Dit gebeurt bij voorkeur samen met een arts of verpleegkundige die samen beslissen belangrijk vindt. Bij die introductie wordt nagedacht hoe de keuzehulp het beste past in het zorgproces. Dat verschilt per aandoening en is onlosmakelijk verbonden met de stappen van samen beslissen. Iedereen die een rol heeft in dat proces, denkt daarover mee: de medisch specialist, de verpleegkundige en de ondersteuner van de polikliniek. Gezamenlijk wordt bepaald wat het beste moment is in het zorgproces om de keuzehulp uit te reiken en vervolgens te bespreken.
Beslismomenten
Meestal wordt het gebruik van de keuzehulp in het eerste gesprek tussen specialist en patiënt besproken. Bij sommige aandoeningen wordt een apart beslisgesprek ingepland en bij lange behandeltrajecten zijn meerdere beslismomenten.
Transmuraal project Samen Beslissen
Het Beatrix Ziekenhuis is bovendien betrokken bij een transmuraal project Samen Beslissen. “Daar ontdekken we dat bij een aantal aandoeningen (bijvoorbeeld een baarmoederverzakking) de huisarts vaak al over de verschillende opties kan spreken met de patiënt”, vertelt Geurts. “Als je zo samen nadenkt over hoe je een keuzehulp goed implementeert, ben je feitelijk bezig met samen beslissen.”
Ondersteuningsteam
Het ondersteuningsteam (Geurts, een collega-adviseur en een afdelingshoofd) volgt ook of de keuzehulpen daadwerkelijk gebruikt worden. “Als dat nog te weinig gebeurt, onderzoeken we met de vakgroep hoe dat komt en of het bijvoorbeeld aan het gesprek kan liggen. Dat lokt dan vanzelf andere vragen uit, zoals een training in gesprekstechniek of intervisie.”
Resultaten
5 vakgroepen hebben (mei 2021) in totaal 20 keuzehulpen geïmplementeerd. Vrijwel overal is de keuzehulp ook ingebed in het zorgproces. Hoe dat gebeurt, verschilt per proces. Geurts: “Bij een liesbreuk krijgt de patiënt al een keuzehulp bij de verwijzing, voor het eerste gesprek met de specialist. Bij andere aandoeningen kijken we of er een extra gesprek nodig is.” Het gebruik is nog niet geëvalueerd, maar Geurts hoort van artsen terug dat hun gesprekken met de patiënten beter worden door het gebruik van de keuzehulpen.
Instrumenten
Het Beatrix Ziekenhuis heeft een abonnement op het gebruik van de online keuzehulpen van Patiënt+. De patiënt doorloopt de keuzehulp in een aantal stappen. Zo krijgen patiënt en arts inzicht in de persoonlijke situatie en voorkeuren van de patiënt. Als er uitkomstinformatie beschikbaar is of als de richtlijnen veranderen, wordt dit in de keuzehulpen verwerkt.
Kwaliteitseisen keuzehulpen
Er zijn verschillende aanbieders van keuzehulpen. Binnen het project Vindplek Keuzehulpen wordt gewerkt aan kwaliteitseisen voor keuzehulpen.
Andere instrumenten
Op basis van de behoefte van een vakgroep worden ook andere instrumenten ingezet zoals de 3 goede vragen, een e-learning Samen Beslissen of intervisie. In 2017 werd aan alle zorgprofessionals al een training over de 3 goede vragen aangeboden. Ongeveer 80% van de medisch specialisten nam daaraan deel.
Stimulans
In het Beatrix Ziekenhuis wordt samen beslissen gestimuleerd door de bestuurder en ondersteund door de visie. “De bestuurder investeert in keuzehulpen. En omdat we al langer vanuit een mensgerichte visie werken, is het voor iedereen logisch dat we samen met de patiënt beslissen over zijn behandeling. Bovendien past het implementeren van een praktische tool goed bij ons ziekenhuis, waar het grootste deel van de zorg planbaar is en zorgverleners praktisch zijn ingesteld. Met onze keuze voor de implementatie van keuzehulpen drijven we mee op het draagvlak van onze zorgprofessionals.”
Belemmering
Volgens Geurts is de belangrijkste valkuil dat je denkt dat een goede keuzehulp vanzelf leidt tot samen beslissen. “Een keuzehulp gaat niet werken als je deze alleen verspreidt, maar vervolgens geen beslisgesprek voert. Denk ook niet dat je klaar bent na de eerste introductie. Dat betekent dus dat er ondersteunende capaciteit (zoals een organisatieadviseur of kwaliteitsadviseur) in huis moet zijn, zodat er aandacht is voor het zorgproces en voor het gebruik van de keuzehulpen in de spreekkamer.”
Tips
- Zorg dat de implementatie van samen beslissen logisch voortvloeit uit de missie en visie van je ziekenhuis.
- Zorg voor voldoende ondersteunende capaciteit (als een organisatieadviseur). Alleen tools beschikbaar stellen is te vrijblijvend.
- Ga niet achter de weerstand aan, maar drijf op draagvlak. Dat maakt implementatie zoveel gemakkelijker.
Kosten
Naast de investering in de keuzehulpen, wordt er ook geïnvesteerd in de implementatiebegeleiding. Het ondersteuningsteam is hier gemiddeld 1 à 2 dagen per week mee bezig.
Vragen?
Heb je vragen over dit project? Stuur een e-mail naar Petran Geurts.
Praktijkvoorbeeld insturen
Heb jij een interessant praktijkvoorbeeld in jouw organisatie? Wil je dat praktijkvoorbeeld op dit platform terugzien? Stuur dan je praktijkvoorbeeld in!
Disclaimer
De praktijkvoorbeelden zijn een weergave van de inzet en activiteiten van ziekenhuizen, UMC’s en ZBC’s om invulling te geven aan Samen Beslissen in de praktijk. Er vindt geen (medisch) inhoudelijke beoordeling van de praktijkvoorbeelden plaats. De verantwoordelijkheid voor de juistheid van de medische inhoud ligt bij de indiener van het voorbeeld (of geïnterviewde). Als in een praktijkvoorbeeld wordt afgeweken van de op dat moment geldende richtlijn, wordt ervan uitgegaan dat het door de IGJ gehanteerde principe “comply or explain” is toegepast.