Beslist Samen! borduurde voort op een eerder programma uit 2016 om Samen beslissen in de spreekkamer te implementeren. De deelnemende ziekenhuizen konden uit 2 van 6 aandoeningen kiezen om Samen beslissen met uitkomstinformatie verder te brengen:
- borstkanker
- darmkanker
- knie- of heupartrose
- liesbreuk
- schisis
- buikaneurysma.
Consulten evalueren
"Via vragenlijsten en het evalueren van opgenomen consulten hebben we onderzocht in hoeverre professionals al samen beslissen", vertelt Van Veenendaal. "We hebben dat vergeleken met het 4-stappenmodel voor Samen beslissen van Anne Stiggelbout." Dit model bevat de fasen:
- keuze hebben;
- opties uitleggen;
- voorkeuren bespreken, en;
- gezamenlijk een keuze maken.
Deze analyse leverde een divers beeld op. "Sommige professionals dachten dat ze al goed bezig waren, maar bleken de 4 stappen toch niet goed toe te passen. Anderen zijn wel bezig met Samen beslissen, maar denken er bijvoorbeeld niet aan om de patiënt te vragen of ze de optie ‘niet behandelen’ willen bespreken. Terwijl uit onderzoek van de Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties (NFK) blijkt dat veel patiënten die optie juist wél willen bespreken."
Training
Om professionals wegwijs te maken in Samen beslissen, gaf Van Veenendaal trainingen. Deelnemers volgden die in de avonduren, naast hun gewone werk. "Dat onderstreept dat professionals grote waarde hechten aan Samen beslissen", concludeert de projectleider. "De meesten geloven er in. Maar ik gun ze wel meer ruimte in hun agenda om aan zorgverbetering te werken."
In de trainingen was veel aandacht voor communicatie en de patiënt gelegenheid bieden om zijn verhaal te doen. "Als professional krijg je allerlei patiënten in je spreekkamer, van universitair tot laaggeschoold. Hoe benader je die? En zelfs die hoogopgeleide patiënt kan dichtslaan als hij slecht nieuws te verwerken krijgt."
Uitkomstinformatie
Goede instrumenten helpen om het gesprek op gang te brengen. Zoals de 3 goede vragen van Patiëntenfederatie Nederland, keuzehulpen en een dashboard dat uitkomstinformatie inzichtelijk maakt. Overigens heeft Samen Beslist! duidelijk gemaakt dat het voor verschillende aandoeningen ingewikkeld is om goede uitkomstinformatie te verzamelen.
"Sommige ziekenhuizen hebben gewerkt met internationale uitkomstensets van ICHOM, maar die kun je niet zonder meer de spreekkamer in halen. Het gaat soms om 50 items of meer. Dat is veel werk voor de patiënt en zorgverlener en je kunt ze onmogelijk allemaal bespreken. Ook zijn niet alle professionals overtuigd dat deze internationale sets voor hun patiënten optimaal zijn. Welke items zijn voor de patiënt belangrijk in het kader van Samen beslissen? Sets moeten dus bruikbaar gemaakt worden voor de dialoog tussen patiënt en zorgverlener om zo samen tot betere beslissingen te komen."
Alle ziekenhuizen vooruit
Bij de deelnemende ziekenhuizen lopen de resultaten van Samen Beslist! uiteen, aldus Van Veenendaal. "We hebben opnieuw geobserveerd en consulten opgenomen en geëvalueerd. Een volledig overzicht hebben we nog niet omdat door corona het tijdschema is opgerekt. Belangrijk is dat ziekenhuizen - door consulten opnieuw te analyseren - niet alleen zien in hoeverre ze vooruit gegaan zijn, maar ook houvast krijgen voor verdere verbetering."
"Alle ziekenhuizen zijn vooruit gegaan en Samen beslissen met uitkomstinformatie is niet meer weg te denken. Maar tussen ziekenhuizen en zelfs tussen afdelingen bestaan grote verschillen. Bijvoorbeeld in het gebruik van goede dashboards en het aansluiten van uitkomstinformatie op de elektronische patiëntendossiers (EPD's). Veel hangt ook af van de motivatie en betrokkenheid van de professionals, maar ook de facilitering, bijvoorbeeld vanuit management en ICT."
Samen beslissen belonen
Het project heeft aan het licht gebracht, of onderstreept, dat de randvoorwaarden voor Samen beslissen niet optimaal zijn. "Samen beslissen moet beloond worden", vindt Van Veenendaal. "Nu kost het vooral tijd. Tijd voor het eerste gesprek, tijd om de planning aan te passen, tijd om mensen te trainen en om EPD’s geschikt te maken om uitkomstinformatie op te nemen. Daarnaast zit er een drempel in de bekostiging. Samen beslissen kan leiden tot minder operaties en afzien van behandeling. Maar dat levert financieel soms onzekerheden op. De koppeling die diverse ziekenhuizen maken met Value Based Healtcare is ook om die reden kansrijk."
Positief
De projectleider is positief over de toekomst van Beslist Samen! "We moeten nu af van projectdenken en inzetten op opschalen, verdiepen en continueren. Zowel binnen de deelnemende ziekenhuizen als naar andere ziekenhuizen, patiëntorganisaties en andere stakeholders. Dat betekent onder meer dat er meer trainingen gegeven moeten worden om professionals vertrouwd te maken met Samen beslissen. En er zou continue training in communicatie met de patiënt moeten komen. Professionals moeten blijven schaven aan hun communicatie, als een van de pijlers van hun professionaliteit."
Betrokken ziekenhuizen
Het programma ‘Beslist Samen!’ is ontwikkeld door 5 voorlopende ziekenhuizen:
- Amsterdam UMC locatie AMC
- Bernhoven
- Erasmus MC
- MUMC+
- Maxima Medisch Centrum
- de Borstkankervereniging Nederland
- BOSK
- Harteraad
- het NFU-consortium Kwaliteit van Zorg
- Patiëntenfederatie Nederland
- de Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties
Het Beatrix ziekenhuis, het IJsselland Ziekenhuis, Isala, het LUMC, het Radboudumc, Treant, de St. Maartenskliniek, het UMCG en het UMCU hebben zich in januari 2019 aangesloten bij het programma.
Meer weten?
Lees meer over dit project: Beslist samen! Met spreekkamerinformatie op maat.