Beperkte vaardigheden

In het Deventer ziekenhuis is samen beslissen vanaf 2019 een belangrijk speerpunt. Na ruim 2 jaar was het tijd voor een pas op de plaats. Zo is nog onvoldoende bekend wat samen beslissen precies inhoudt en hoe je dat kunt toepassen bij verschillende patiëntengroepen. “Een belangrijke vraag onder zorgprofessionals is bijvoorbeeld hoe je goed samen kunt beslissen met patiënten met beperkte vaardigheden of met een andere taal en cultuur. Maar ook hoe je dat kunt fiksen in 10 of 15 minuten”, zegt Angeline Verbrugge (adviseur Kwaliteit en Veiligheid).

Patiëntenparticipatie

Uit het literatuuronderzoek komt naar voren dat artsen nog vaak sceptisch zijn over samen beslissen. “Maar uit ons veldonderzoek blijkt dat de medisch specialisten in ons ziekenhuis positief zijn over gezamenlijke besluitvorming in de spreekkamer. Wel zagen we dat zij regelmatig hun kennis en vaardigheden op dit gebied overschatten. Ook voor de patiënt is de nieuwe partnerrol nog lastig.”
Een belangrijke bevorderende factor is volgens Verbrugge dat samen beslissen voortvloeit uit de strategie van het Deventer Ziekenhuis, waarin patiëntenparticipatie vanaf 2019 een prominente rol heeft.

Brede werkgroep

Een brede werkgroep denkt mee over de implementatie van samen beslissen in het Deventer Ziekenhuis. Hierin participeren medisch specialisten, paramedici, verpleegkundigen, een afdelingsmanager, een communicatie/marketingadviseur en de adviseur Kwaliteit en veiligheid (Angeline Verbrugge). Patiënten zijn in de onderzoeksfase via interviews betrokken.  
Verbrugge: “We richten ons eerst op de rol van zorgprofessionals in het beslisproces. Vervolgens gaan we met onze Patiëntenraad kijken hoe we patiënten kunnen helpen en stimuleren om mee te beslissen over hun behandeling en hoe we hun rol kunnen versterken. Het implementeren van samen beslissen is effectiever bij een aanpak die gericht is op zorgprofessionals én patiënten.”

Instrumenten: training als basis

Uit de onderzoeksresultaten blijkt dat samen beslissen meer kennis en (communicatie)vaardigheden vraagt van beide gesprekspartners in de spreekkamer. Vervolgens is onderzocht op welke manier het Deventer ziekenhuis die vaardigheden kan verbeteren. Er is duidelijk behoefte aan een eigen opleiding die aansluit bij de verschillende zorgprofessionals.
“Daarom ontwikkelen we nu een eigen training”, vertelt Verbrugge. “Daarbij kijken we naar de leerstijl, de motieven en de motivatie. Maar bijvoorbeeld ook naar de patiëntenpopulatie en de beschikbare tijd. We willen de training kunnen aanpassen aan de wensen en behoeften van onze zorgprofessionals. Elke training is maatwerk.”
Wel is de scholing altijd gericht op theorie over samen beslissen en gedragsverandering, en op de toepassing in de praktijk. Voor dat laatste worden opnames van gesprekken in de spreekkamer benut. Bijzonder is dat de hoofdtrainer altijd een zorgprofessional is. Verbrugge: “Een arts traint bijvoorbeeld zijn collega’s. Voor de adaptatie van nieuw gedrag is het cruciaal dat deelnemers zich kunnen identificeren met hun docent. Daarnaast willen we een deskundige op het gebied van gedragsverandering en communicatie inzetten als co-trainer.”

Versterking patiënt en keuzehulpen

Verbrugge beseft dat de implementatie niet klaar is na een degelijke opleiding van zorgprofessionals. “We starten binnenkort ook met onderzoek naar wat patiënten van het Deventer Ziekenhuis nodig hebben om samen beslissen te initiëren. Hiervoor zullen we zoveel mogelijk de nieuwe campagne inzetten. En met onze Patiëntenraad gaan we bespreken hoe we patiënten met hulpmiddelen, kennis en vaardigheden kunnen toerusten.”

Keuzehulpen

Daarvoor wil het Deventer Ziekenhuis ook keuzehulpen benutten. Maar de werkgroep beseft ook dat er een scala aan keuzehulpen is en dat hieraan een stevig prijskaartje hangt. “Uit onderzoek blijkt dat keuzehulpen het beslisproces zeker ondersteunen, maar we willen als werkgroep eerst analyseren welke keuzehulpen nodig zijn en hoe we deze effectief kunnen inzetten.” 

Resultaten

Uit het onderzoek is duidelijk geworden dat je samen beslissen niet zomaar implementeert. Gedragsverandering is complex, weet Verbrugge. “We doorlopen een veranderingsproces en kunnen op dit moment nog niets zeggen over resultaten in de spreekkamer. Wel hebben we in beeld welke factoren samen beslissen in ons ziekenhuis bevorderen en belemmeren. Daar is onze nieuwe training op gebaseerd. De medische staf, de werkgroep en onze opleidingsafdeling zijn positief over de opzet hiervan. Het belangrijkste verschil met de eerdere aanpak is dat we het nu wetenschappelijk aanvliegen. Met als resultaat een goed onderbouwd implementatieplan, een degelijke opleiding en draagvlak.”

Stimulansen

• ‘One size fits all’ werkt niet. Elke afdeling heeft een eigen cultuur en behoefte. De scholing moet ook steeds goed aansluiten bij de betreffende afdeling. “Daarom brengen we bij de implementatie steeds eerst de behoefte van een afdeling in kaart.”
• Creëer breed draagvlak in het ziekenhuis, bij zorgprofessionals, beleidsmedewerkers en de Raad van Bestuur. In het Deventer Ziekenhuis is patiëntenparticipatie onderdeel van de organisatiestrategie. Dat is een voorwaarde voor succes.

Belemmeringen

• Zorgprofessionals verwachten dat samen beslissen meer tijd kost en dat het soms lastig inpasbaar is in korte consulten. Dat betekent dat afdelingen ook kijken hoe ze in hun zorgproces ruimte kunnen creëren voor samen beslissen. Bijvoorbeeld door het inzetten van een casemanager.
• Te vaak wordt nog verondersteld dat patiënten niet willen mee beslissen over hun behandeling omdat ze de arts als dé deskundige zien.

Tips voor andere ziekenhuizen

• Zorg dat samen beslissen is verankerd in het strategisch plan van je ziekenhuis.
• Onderzoek eerst welke factoren een rol spelen in het níet toepassen van gezamenlijke besluitvorming. En onderzoek daarna wat zorgprofessionals en patiënten nodig hebben om samen te kunnen beslissen in de spreekkamer.
• Stem de implementatie goed af op de verschillende afdelingen. Dan is de kans op succes groter.

Kosten

Er wordt nog een businesscase gemaakt van het totale implementatieplan.

Lees meer

• Titilayo Tatiana Agbadjé, Hélène Elidor, Milena Sia Perin, Rhéda Adekpedjou & France Légaré. Towards a taxonomy of  behavior change techniques for promoting shared decision making. In Implementation Science. 15, 67 (2020)Article number: 67.
• Maria E. Fernandez, Robert A. C. Ruiter, Christine M. Markhamand Gerjo Kok. Intervention mapping Theory- and Evidence-Based Health Promotion Program Planning: Perspective and Examples. In: Front Public Health. 7: 209 (2019).
• F. Légaré, R. Adekpedjou, D. Stacey, S. Turcotte, J. Kryworuchko, I.D. Graham, A. Lyddiatt, MC. Politi, R. Thomson, G. Elwyn, N. Donner- Banzho. Interventions for increasing the use of shared decision making by healthcare professionals. Cochrane Database of Systematic, Issue 7. (2018).

Vragen?

Heb je vragen over samen beslissen in het Deventer Ziekenhuis, neem dan contact op met Angeline Verbrugge.